Historia
Tożsamość lubuska
- 25-01-2013
- drukuj
Wszystkie niemal najważniejsze wydarzenia naszych najstarszych dziejów państwowych wiążą się bezpośrednio z Ziemią Lubuską.
Historia średniowiecznej Ziemi Lubuskiej stanowi bardzo ważny problem związany z dziejami polskiej granicy zachodniej, bowiem
od zarania dziejów naszego państwa obszar ten należał do Polski.
Historia średniowiecznej Ziemi Lubuskiej stanowi bardzo ważny problem związany z dziejami polskiej granicy zachodniej, bowiem
od zarania dziejów naszego państwa obszar ten należał do Polski.
Termin Ziemia Lubuska pojawia się w dokumentach średniowiecznych w wersji łacińskiej jako "terra lubusiana" i aż do czasów reformacji równoznaczna jest z biskupstwem lubuskim określanym jako "ecclesie lubusiensis". Jak napisali autorzy zbiorowej monografii "Ziemia Lubuska", która została wydana w 1950 roku, nazwa ta: "...długo spoczywała w zapomnieniu starych ksiąg i pergaminów. Dźwięczne swe brzmienie wzięła od średniowiecznego Lubusza, ważnego grodu lezącego nad Odrą. Późniejsze, nieszczęśliwe koleje losu skazały jej polskie życie l polską nazwę na zagładę. Odwróciło się jednak karta historii - po wielu wiekach wracamy dziś na ziemie, z których odepchnęły nas wydarzenia dziejowe, wraca też stara, zapomniana nazwa "Ziemia Lubuska...".
Współczesna nazwa Ziemi Lubuskiej nawiązuje do jej historycznej nazwy i jest utożsamiana z istniejącym obecnie województwem lubuskim. "Nowa" Ziemia Lubuska stanowi pewien fenomen, bowiem jej stolica leży poza regionem a nawet poza granicami kraju. Co świadczy, iż dzieje ziem nadodrzańskich są bardzo skomplikowane, gdyż tu zbiegały się tu w przeszłości granice kilku historycznych regionów, a ich przynależność państwowa zmieniała się wielokrotnie. W tym też miejscu najwcześniej ścierały się żywioły słowiańskie z germańskimi.
Powrót ziem nadodrzańskich po drugiej wojnie światowej w granice Polski spowodował "zapotrzebowanie" na określenie nazwą obszaru, który po prawie 700-letniej niewoli wrócił do macierzy. Odwołano się wówczas do polskiej tradycji historycznej i przywrócono zapomnianą nazwę "Ziemi Lubuskiej". Ta historyczna nazwa, przypomniana przez poznańskiego historyka prof. Zygmunta Wojciechowskiego, zrobiła w latach 1945-1950 błyskawiczną karierę. Jako pierwsza nazwę "Ziemia Lubuska" w szerszym znaczeniu wprowadziła Maria Kiełczewska, współautorka wydanej w 1945 roku książki "Odra - Nysa najlepsza granica Polski".
Ziemia Lubuska stała się pojęciem geograficznym w ścisłym odniesieniu historycznym. Jak napisali autorzy zbiorowej monografii "Ziemia Lubuska", wydanej przez Instytut Zachodni w Poznaniu w 1950 roku, nazwa ta "... długo spoczywała w zapomnieniu starych ksiąg i pergaminów. Dźwięczne swe brzmienie wzięła od średniowiecznego Lubusza, ważnego grodu leżącego nad Odrą. Późniejsze, nieszczęśliwe koleje losu skazały jej polskie życie i polską nazwę na zagładę. Odwróciła się jednak karta historii - po wielu wiekach wracamy dziś na ziemie, z których odepchnęły nas wydarzenia dziejowe, wraca też stara, zapomniana nazwa Ziemia Lubuska."
Współczesna nazwa Ziemi Lubuskiej nawiązuje do jej historycznej nazwy i jest utożsamiana z istniejącym obecnie województwem lubuskim. "Nowa" Ziemia Lubuska stanowi pewien fenomen, bowiem jej stolica leży poza regionem a nawet poza granicami kraju. Co świadczy, iż dzieje ziem nadodrzańskich są bardzo skomplikowane, gdyż tu zbiegały się tu w przeszłości granice kilku historycznych regionów, a ich przynależność państwowa zmieniała się wielokrotnie. W tym też miejscu najwcześniej ścierały się żywioły słowiańskie z germańskimi.
Powrót ziem nadodrzańskich po drugiej wojnie światowej w granice Polski spowodował "zapotrzebowanie" na określenie nazwą obszaru, który po prawie 700-letniej niewoli wrócił do macierzy. Odwołano się wówczas do polskiej tradycji historycznej i przywrócono zapomnianą nazwę "Ziemi Lubuskiej". Ta historyczna nazwa, przypomniana przez poznańskiego historyka prof. Zygmunta Wojciechowskiego, zrobiła w latach 1945-1950 błyskawiczną karierę. Jako pierwsza nazwę "Ziemia Lubuska" w szerszym znaczeniu wprowadziła Maria Kiełczewska, współautorka wydanej w 1945 roku książki "Odra - Nysa najlepsza granica Polski".
Ziemia Lubuska stała się pojęciem geograficznym w ścisłym odniesieniu historycznym. Jak napisali autorzy zbiorowej monografii "Ziemia Lubuska", wydanej przez Instytut Zachodni w Poznaniu w 1950 roku, nazwa ta "... długo spoczywała w zapomnieniu starych ksiąg i pergaminów. Dźwięczne swe brzmienie wzięła od średniowiecznego Lubusza, ważnego grodu leżącego nad Odrą. Późniejsze, nieszczęśliwe koleje losu skazały jej polskie życie i polską nazwę na zagładę. Odwróciła się jednak karta historii - po wielu wiekach wracamy dziś na ziemie, z których odepchnęły nas wydarzenia dziejowe, wraca też stara, zapomniana nazwa Ziemia Lubuska."
Co do wskrzeszenia nazwy "Ziemia Lubuska" pierwotnie nie było sporów, pojawiły się dopiero po roku 1950, kiedy zmienił się obszar terytorialny województwa zielonogórskiego. Wtedy znany historyk prof. Michał Sczaniecki, który był uważany za autorytet w tych sprawach, rozróżnił trzy pojęcia Ziemi Lubuskiej: "Pojecie średniowieczne, pojęcie z lat 1945-1950 i pojecie dzisiejsze. Analizując zasięg terytorialny tych pojęć z łatwością zaobserwujemy - pisze prof. M. Sczaniecki - że nazwą Ziemi Lubuskiej oznaczono tereny coraz rozleglejsze, w szczególności: 1. Część terytorium historycznej Ziemi Lubuskiej w granicach Polski, a ściśle woj. zielonogórskiego, w obrębie którego znajduje się jedynie część terytorium historycznej Ziemi Lubuskiej, szczupły obszar powiatów słubickiego, sulęcińskiego i Kostrzyn z najbliższą okolicą. 2. Nazwę Ziemia Lubuska odnoszono w latach 1945-1950 do terenu obejmującego powiaty: słubicki, sulęciński, gorzowski, strzelecki, pilski, międzyrzecki, sulechowski, skwierzyński, babimojski, wschowski, zielonogórski, świebodziński, krośnieński i gubiński. 3. Województwo zielonogórskie, jak wiadomo, obejmuje ten sam obszar z wyłączeniem powiatu pilskiego, natomiast powiększony o powiaty kożuchowski, nowosolski, głogowski, szprotawski, żagański i żarski". Kilka lat po publikacji powyższego tekstu nastąpiły kolejne zmiany administracyjne.
W roku 1975 utworzone zostały dwa nowe województwa: gorzowskie i zielonogórskie, które utraciły część terytoriów zyskując nowe obszary ziem Wielkopolski i Pomorza. Wówczas ponownie rozgorzała dyskusja, czy można używać nazwy Ziemia Lubuska w rozumieniu obszaru nowych województw, czy nie właściwsza będzie nazwa Środkowe Nadodrze. Powołanie w roku 1998 kolejnego nowego tworu administracyjnego, także ze zmianami terytorialnymi pod nazwą "województwo lubuskie" zakończyło dyskusje wokół nazewnictwa tego regionu, chociaż piąte już pojęcie Ziemi Lubuskiej, nie wszystkich przekonuje. W książce "Przestrzeń i historia" prof. Jerzy Topolski napisał: "Regiony historyczne występują w narracji historycznej w różnej postaci i nie jest tak, że przestrzeń historyczna (tzn. rozpatrywana w czasie) jest podzielona na regiony, składające się w ostatecznym rachunku tak jak puzzle na całość. Jest nie tylko tak, że regiony większe zawierają w sobie większą czy mniejszą ilość regionów mniejszych lecz, ... gra narracyjna regionami jest wielopłaszczyznowa. Przestrzeń historyczna może w związku z tym być (i w praktyce historiograficznej jest) pokryta wieloma regionami częściowo nakładającymi się na siebie i krzyżującymi ...".
W roku 1975 utworzone zostały dwa nowe województwa: gorzowskie i zielonogórskie, które utraciły część terytoriów zyskując nowe obszary ziem Wielkopolski i Pomorza. Wówczas ponownie rozgorzała dyskusja, czy można używać nazwy Ziemia Lubuska w rozumieniu obszaru nowych województw, czy nie właściwsza będzie nazwa Środkowe Nadodrze. Powołanie w roku 1998 kolejnego nowego tworu administracyjnego, także ze zmianami terytorialnymi pod nazwą "województwo lubuskie" zakończyło dyskusje wokół nazewnictwa tego regionu, chociaż piąte już pojęcie Ziemi Lubuskiej, nie wszystkich przekonuje. W książce "Przestrzeń i historia" prof. Jerzy Topolski napisał: "Regiony historyczne występują w narracji historycznej w różnej postaci i nie jest tak, że przestrzeń historyczna (tzn. rozpatrywana w czasie) jest podzielona na regiony, składające się w ostatecznym rachunku tak jak puzzle na całość. Jest nie tylko tak, że regiony większe zawierają w sobie większą czy mniejszą ilość regionów mniejszych lecz, ... gra narracyjna regionami jest wielopłaszczyznowa. Przestrzeń historyczna może w związku z tym być (i w praktyce historiograficznej jest) pokryta wieloma regionami częściowo nakładającymi się na siebie i krzyżującymi ...".
Na zakończenie oddajmy raz jeszcze głos prof. M. Sczanieckiemu, który poruszony problem skomentował następująco: "Postawmy sobie najpierw wstępne pytanie, czy rzeczywiście zachodzi potrzeba dania terenom województwa /.../ jakiejś nazwy "historycznej"? Sądzimy, że tak. Jest to w duchu tradycji zarówno polskiej, jak i w ogóle powszechnej, spotykanej we wszystkich krajach, by poszczególnym regionom dawać jakieś nazwy /.../. Czy nazwa Ziemia Lubuska jest w istocie rzeczy nazwą szczęśliwie dobraną ? Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa. Gdyby się znalazła jakaś lepsza nazwa, można by istotnie z nazwy "Ziemia Lubuska" w zakresie dziś stosowanym zrezygnować. O ile mi wiadomo, nikt jednak dotąd lepszej nazwy nie wymyślił".
Po zakończeniu drugiej wojny światowej, w wyniku postanowień jałtańskich granica Polski oparła się ponownie na Odrze i w życiu nowego regionu dominującą rola przypadła ludności polskiej. Na specyfikę etnograficzną Środkowego Nadodrza złożyły się również wpływy mniejszych grup etnicznych, jak osadników francuskich i holenderskich w XVII wieku, Czechów, Żydów, Szkotów, Irlandczyków oraz Cyganów, Łemków i ukraińskich przesiedleńców z "Akcji W" po drugiej wojnie światowej. Świadczy to o bogatej przeszłości historycznej i ciekawej tożsamości ziem Środkowego Nadodrza.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej, w wyniku postanowień jałtańskich granica Polski oparła się ponownie na Odrze i w życiu nowego regionu dominującą rola przypadła ludności polskiej. Na specyfikę etnograficzną Środkowego Nadodrza złożyły się również wpływy mniejszych grup etnicznych, jak osadników francuskich i holenderskich w XVII wieku, Czechów, Żydów, Szkotów, Irlandczyków oraz Cyganów, Łemków i ukraińskich przesiedleńców z "Akcji W" po drugiej wojnie światowej. Świadczy to o bogatej przeszłości historycznej i ciekawej tożsamości ziem Środkowego Nadodrza.
Fragment książki Andrzeja Toczewskiego "Historia Ziemi Lubuskiej. Krótki zarys dawnych dziejów"
Źródło:
Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze
http://www.mzl.zgora.pl
http://www.mzl.zgora.pl
