Dzieje Szlaku Cysterskiego, który zalicza się do Szlaków Kulturowych Rady Europy, mają swój początek na przełomie XI i XII wieku. W tym okresie na terenie Francji w miejscowości Citeaux, w Burgundii koło Dijon, powstał pierwszy, liczący dwudziestu jeden mnichów, klasztor nowej gałęzi Zakonu Świętego Benedykta. Z czasem słowo Citeaux stało się nazwą klasztoru macierzystego oraz całego zgromadzenia.
Nie sposób ocenić roli, jaką przez wieki odegrali Cystersi. Ich wszechstronna działalność poza sferą duchową dotyczyła również gospodarki i życia artystycznego. Tam gdzie się pojawiali następował rozwój nauki, kultury, medycyny, rzemiosła i rolnictwa. Głoszący hasła odnowy moralnej tzw. szarzy mnisi szybko zdobywali coraz większą popularność. Początkowo sieć zakonów cysterskich zagęszczała się głównie na terenie Francji, jednak szybko ich klasztory zaczęły powstawać w coraz dalszych regionach Europy. Na początku lat czterdziestych XII w. zasięg lokacji cysterskich osiągnął terytorium Europy środkowo-wschodniej i północnej, w tym Polski.
Zakony cysterskie jako kulturotwórcze i w sumie samowystarczalne były bardzo cenione wśród ówczesnego społeczeństwa. Cystersi nie musieli się martwić o miejsca na założenie nowych filii, bowiem szlachta, książęta, nawet władcy sami zabiegali o ich tworzenie na swych terenach. Po koniec XIII stulecia Cystersi mieli już ok. 2000 opactw w całej Europie. Architektura kościołów i klasztorów Cystersów w średniowieczu była bardzo prosta. Później, gdy zakon posiadał olbrzymie bogactwa, stał się mecenasem sztuki. Obecnie wiele pocysterskich budowli, głównie gotyckich i barokowych, należy do wybitnych dzieł sztuki.
Ideą szlaku cysterskiego jest ukazanie wielowiekowej łączności kulturowej wszystkich krajów naszego kontynentu. Cystersi bowiem, jak żadna inna wspólnota monastyczna (później odwzorowywana przez inne zakony), dzięki zasadzie wzajemnego podporządkowania, już w średniowieczu byli swoistego rodzaju organizacją, która pod wieloma względami przypomina obecną wspólnotę europejską.
We wrześniu 1990 roku w Krakowie uroczyście została otwarta polska część szlaku, która przebiega w ramach pętli: małopolskiej, pomorsko-kujawsko-chełmińskiej, śląskiej, wielkopolsko-lubuskiej. Szlak charakteryzuje się dużą ilością zabytków sakralnych o dużej wartości historycznej. Obiekty te przyciągają swoją autentycznością i możliwością odwiedzenia budynków, których mury pamiętają czasy szarych mnichów i ich działalność.
Lubuski szlak cysterski przebiega przez Babimost, Koźminek, Opalewo, Dąbrówkę Mł., Szczaniec, Ojerzyce, Kupienino, Wityń, Rzeczycę, Glińsk, Gościkowo - Paradyż, Szumiąca, Skoki, Międzyrzecz, Gorzycę, Chycinę, Bledzew, Bledzewko, Stary Dworek, Zemsko, Skwierzynę, Murzynowo, Santok, Janczewo, Różanki, Kłodawę, Mironice, Łośno, Lubocierz, Lipy– leśna stacja edukacyjna, do granicy województwa. Wschodnie odgałęzienie szlaku prowadzi z Zemska przez Popowo, Twierdzelewo, Rokitno, Lubikowo, Stołuń, Szarcz, Pszczew, Borowy Młyn, Wrony, Silną, do granicy województwa.
Na obecnych ziemiach województwa lubuskiego klasztory cysterskie powstawały tylko w epoce średniowiecza i ulokowane były w Zemsku, Bledzewie, Paradyżu (Gościkowo) i Mironicach. Jedynym zachowanym do naszych czasów obiektem pocysterskim województwa lubuskiego jest Klasztor w Paradyżu-Gościkowie. Ufundowany przez wojewodę poznańskiego Bronisza za zgodą biskupa poznańskiego Pawła i księcia Władysława Donica, powstał w latach 1230-1236. Dziś w murach klasztoru pocysterskiego znajduje się Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Zielonogórsko- Gorzowskiej oraz filia Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
W zabytkowych pomieszczeniach klasztoru przylegających do kościoła Wniebowzięcia NMP i św. Marcina, znajduje się Muzeum Paradyskie. Można w nim zobaczyć przede wszystkim bogaty zbiór pamiątek historycznych jakie pozostawili po sobie cystersi paradyscy: cenne starodruki z XVII i XVIII (Tora - pięcioksiąg Mojżesza, "Dzieła" Tomasza a Kempis, "Roczne dzieje kościelne" Piotra Skargi, liczne księgi liturgiczne), zabytkowe monstrancje, naczynia i stroje liturgiczne (m.in.: bogato zdobiony krzyż procesyjny w stylu barokowym z XVII w., barokowa monstrancja pozłacana z przełomu XVII i XVIII w.), szaty liturgiczne i relikwiarze świętych wypożyczone z kolekcji przyklasztornego kościoła, która należy do bogatszych w skali Polski. Ponadto znajduje się tam kolekcja obrazów m.in.: portret trumienny Augustyna Dobrowolskiego - opata paradyskiego z XVIII wieku, obraz pędzla J. C. Schafflera z przełomu XVII/XVIII wieku - "Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny", którego wierna replika znajduje się w ołtarzu głównym paradyskiego kościoła, "Życiorys św. Bernarda z Clairvaux" - dzieło nieznanego malarza z XVII wieku oraz płaskorzeźba "Sądu ostatecznego" Herkulesa Christiana z XVIII wieku. Latem w murach klasztoru odbywa się festiwal muzyki barokowej- "Muzyka w Raju". Dla zwiedzających udostępnione są: kościół seminaryjny, muzeum, ogrody. Zwiedzane możliwe jest wyłącznie pod opieką przewodnika - alumna Seminarium.
Pocysterskie obiekty w Zemsku i Bledzewie nie dotrwały do naszych czasów. Obecnie w miejscu usytuowania klasztoru znajdują się zabudowania mieszkalne, gospodarcze, ogrody, pola uprawne i łąki.
Liczne pamiątki po cystersach bledzewskich można jednak odnaleźć w kościele parafialnym p.w. św. Katarzyny i w kościele i muzeum sanktuarium Matki Boskiej w Rokitnie. Obiektami, które należały do zakonników cysterskich i zachowały się do naszych czasów są m.in.: rezydencja letnia opatów bledzewskich w Starym Dworku oraz kościół w Rokitnie. Dawna prepozytura cysterska w Rokitnie stanowi obecnie sanktuarium Matki Bożej Rokitiańskiej Cierpliwie Słuchającej - najważniejsze sanktuarium maryjne diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. Budowa murowanego kościoła Matki Bożej w Rokitnie trwała kilkanaście lat i zakończona została w 1756 roku. Wzniesiono utrzymaną w stylu późnobarokowym obszerną świątynię halową, tj. trójnawową ze wszystkimi nawami równej wysokości. W centralnej części drewnianego ołtarza głównego, pomiędzy kolumnami umieszczono obraz Matki Bożej Rokitiańskiej. W wizerunku zwraca uwagę odsłonięte prawe ucho – stąd tytuł: Matka Boża Cierpliwie Słuchająca. Po wnikliwych badaniach w dniu 4.03.1670 r. obraz uznano za cudowny. Szczególną opieką otaczał Ikonę król Michał Korybut Wiśniowiecki, który zabrał ją na wyprawę pod Lublin w celu stłumienia buntu szlachty. Jednak na polu bitwy doszło do zawarcia pokoju narodowego. Dowodem królewskiej czci i wdzięczności jest umieszczony na obrazie biały orzeł z napisem "Daj Panie pokój dniom naszym". Po tym zwycięstwie Boga nad przemocą, Król ofiarował Matce Bożej Koronę królewską
Dojazd do obiektów na szlaku nie powinien stanowić problemu, zważywszy na dobre oznaczenie szlaku przy drogach dojazdowych. Warto zaznaczyć, iż wielkopolsko-lubuska pętla Szlaku Cysterskiego pokrywa się w znacznym stopniu z licznymi szlakami rowerowymi i kajakowymi, co może być istotnym argumentem dla turystów preferujących aktywny wypoczynek.
Opracowano na podstawie materiałów ze stron internetowych: www.szlakcysterski.org, www.turystykakulturowa.org, wikipedia.
